Rogoziński Feliks (1879–1940), profesor fizjologii i nauki żywienia zwierząt na Wydziale Rolniczym UJ. Ur. 29 VIII w Warszawie, był synem Jana Tadeusza (zob.) i Ludwiki z Minterów.

 

Egzamin dojrzałości R. złożył w r. 1897 w V gimnazjum klasycznym w Warszawie, a następnie wstąpił na Wydz. Przyrodniczy Uniw. Warsz., który ukończył w r. 1901 ze stopniem kandydata nauk fizyko-matematycznych. Jego praca dyplomowa Raspredelanie azotistych veščestv v prorostajušečem goroche, została ogłoszona w „Izvestiach Varšavskogo Universiteta” (1901). W r. 1901/2 pracował w laboratorium botanicznym Uniw. Warsz., gdzie zajmował się rozwojem drożdży pod wpływem chininy, w r. 1902/3 był zatrudniony w gabinecie botanicznym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego. Następnie przeniósł się do Krakowa i w l. 1903–16 był asystentem w Katedrze Hodowli Zwierząt i Mleczarstwa na Studium Rolniczym Wydz. Filozoficznego UJ. Dn. 31 V 1905 uzyskał na tym Wydziale tytuł doktora filozofii na podstawie pracy O rozkładzie kazeiny przez niektóre bakterie fermentacji mlekowej, wyhodowane z sera ementalskiego („Roczniki Nauk. Roln.” T. 2: 1906), wykonanej pod kierunkiem Waleriana Kleckiego. Przez następne 2 lata przebywał na studiach naukowych za granicą u Natana Zuntza w Instytucie Fizjologii w Berlinie (1905/6), jako stypendysta AU w Instytucie Fizjologiczno-Chemicznym u F. Hofmeistera (1906/7) i Instytucie Fizjologii J. R. Ewalda w Strassburgu. W okresie tym zajmował się chemizmem trawienia oraz studiował metody syntezy organicznej i chemię białek, prowadząc m. in. badania nad produktami rozkładu białka surowicy krwi pod wpływem soku trzustkowego. Po powrocie do kraju uzyskał 14 IX 1910 veniam legendi na Wydz. Filozoficznym UJ jako docent prywatny fizjologii i nauki żywienia zwierząt domowych, po przedstawieniu pracy Przyczynki do znajomości wymiany fosforu w ustroju zwierzęcym („Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie” Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, S. B., 1910). Habilitacja ta miała poważne znaczenie dla Studium Rolniczego, ponieważ stwarzała możliwości przydzielenia R-emu wykładów fizjologii, biochemii i żywienia zwierząt. Przedmioty te były dotychczas ujmowane jedynie fragmentarycznie w ogólnych zagadnieniach produkcji zwierzęcej lub w ramach wykładów zoologii. Wcześniej już R. pisał na temat żywienia zwierząt i wartości pasz pochodzenia roślinnego, ich własności chemicznych i biologicznych oraz możliwości trawienia przez zwierzęta: Nowe zasady żywienia zwierząt domowych („Tyg. Roln.” 1906), O żywieniu krów mlecznych (tamże 1908); przetłumaczył też z niemieckiego pracę O. Kellnera „Zasady żywienia zwierząt domowych” (Kr. 1909, Wyd. 2, 1914). W latach późniejszych ogłaszał prace na ten temat w wydawnictwach PAU.

 

W r. 1910 R. ponownie otrzymał stypendium AU i wyjechał na studia de Instytutu Pasteura w Paryżu, gdzie pod kierunkiem G. Bertranda prowadził badania enzymologiczne, później przebywał u A. Kossela w Instytucie Fizjologii w Heidelbergu. Kontynuację badań w kraju umożliwiła mu wielokrotna pomoc finansowa z fundacji AU. W r. 1916 mianowany został tytularnym profesorem nadzwycz. i w tym samym okresie zaproponowano mu przejście do Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach. Było to jedną z przyczyn przyspieszenia decyzji władz o utworzeniu nowej katedry fizjologii i nauki żywienia na UJ oraz mianowaniu R-ego rzeczywistym profesorem nadzwycz. (1 X 1917), a następnie 1 IV 1920 – profesorem zwycz. Katedrą kierował do wybuchu drugiej wojny światowej. Był faktycznym twórcą i organizatorem tej placówki, umożliwiającej prowadzenie pierwszych w Polsce badań fizjologii żywienia związanych z potrzebami rolnictwa krajowego. Po śmierci W. Kleckiego w r. 1920 objął również tymczasowe kierownictwo zakładu hodowli zwierząt i mleczarstwa UJ. Kiedy na katedrę tę został powołany w r. 1921 Leopold Adametz, R. pełnił równocześnie z nim funkcję kierownika do r. 1924. W r. 1920/1 był dyrektorem Studium Rolniczego UJ, a po przekształceniu Studium w Wydział Rolniczy, dziekanem (1926/7 i 1937/8) i prodziekanem (1927/8–1929/30).

 

R. był wybitnym specjalistą w zakresie biochemii i fizjologii zwierząt domowych. Jego dorobek naukowy obejmuje kilkadziesiąt prac ogłoszonych głównie w wydawnictwach PAU oraz fachowych czasopismach francuskich, rosyjskich i niemieckich. Okres wczesnej działalności naukowej, w czasie studiów w kraju i za granicą, obejmował początkowo badania z zakresu bakteriologii mleczarskiej i biochemii roślin, rozszerzone później na prace dotyczące organizmów zwierzęcych. W l. 1910–15 pracował nad przemianą fosforu zarówno u zwierząt (m. in. praca habilitacyjna) jak i w nasionach zbóż (Przyczynki do chemii biologicznej fosforu, cz. 1–3, „Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie”, S. B, 1915, 1916). W późniejszych badaniach zajmował się głównie przemianą materii u przeżuwaczy m. in. przemianą azotową i zdolnością asymilacji azotu niebiałkowego zawartego w solach azotanowych i moczniku, dzięki symbiozie z bakteriami przewodu pokarmowego tych zwierząt (O zachowaniu się azotanów w ustroju zwierzęcym, „Roczniki Nauk Roln.” T. 8: 1917–23). Prace te miały poważne znaczenie teoretyczne, mogły być również wykorzystywane praktycznie w produkcji namiastek paszowych. R. opracował także precyzyjne metody analityczne oznaczania azotu i jego związków wydalonych w moczu. Pracował nad rolą witamin, szczególnie nad kompleksem witamin D i nad przemianą karotenów w witaminę C. Przeprowadził cykl badań z zakresu patofizjologii doświadczalnej zwierząt nad krzywicą wywołaną eksperymentalnie u szczurów i drobiu przez różne rodzaje paszy oraz nad wpływem na tę chorobę promieni ultrafioletowych (O krzywicy doświadczalnej, cz. 1–6, „Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres” S. B. II: 1930–4).

 

W ostatnim okresie przed wojną zajmował się R. zagadnieniem przemiany chlorofilu i innych barwników rozpuszczalnych w tłuszczach – w organizmie zwierząt roślinożernych różnych grup systematycznych zarówno gąsienic motyli, jak i przeżuwaczy, a wreszcie człowieka (O rozkładzie chlorofilu w zobojętnionej miazdze pokarmowej, „Bulletin International de l’Académie Polonaise des Sciences et des Lettres” S. B. II: 1939). Badał także zawartość chlorofilu i karotenoidów w komórkach glonów morskich. Do grona uczniów i współpracowników R-ego należeli Zbigniew Główczyński, Maria Starzewska, Tadeusz Rysiakiewicz, Tadeusz Vetulani.

 

R. był członkiem korespondentem PAU (1927), a następnie członkiem czynnym (1931). Należał do Państwowej Rady Naukowej przy Min. WRiOP, do Międzynarodowej Unii Chemicznej, z ramienia której uczestniczył w kongresach w r. 1934 w Madrycie, r. 1937 w Zurichu, w r. 1938 w Rzymie. Po wybuchu drugiej wojny światowej, aresztowany przez Niemców 6 XI 1939 wraz z innymi profesorami UJ w «Sonderaktion Krakau», został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu-Sachsenhausen. Załamany psychicznie, odmawiał przyjmowania pokarmów i zmarł 10 I 1940.

 

Z małżeństwa z Zofią z Kochnowskich R. nie miał potomstwa.

 

 

 

Biogramy uczonych pol. cz. 2 (bibliogr.); Słown. biologów; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; Skład Uniwersytetu Jagiellońskiego 1905–1939; – Dzieje studiów rolniczych w Krakowie, Kr. 1965 s. 25, 44, 463–5, 481 (bibliogr.); Dziewulski W., Feliks Rogoziński, profesor fizjologii i nauki o żywieniu Uniwersytetu Jagiellońskiego, w: Księga pamiątkowa 75-lecia Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Tor. 1952 s. 44–7 (bibliogr.); Fierich J., Studium Rolnicze (1890–1923), Wydział Rolniczy Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kr. 1934 s. 73, 84; Hayto L., Prof. dr Feliks Rogoziński (1879–1940). W stulecie urodzin, „Zesz. Nauk. Akad. Roln. im. H. Kołłątaja w Kr.” S. Historia Rolnictwa, 1980 z. 5 s. 87–90; Hist. Nauki Pol., IV cz. 1, 2, 3; Lityński T., Jurkowska H., Kosiek Z., Studia rolnicze w Krakowie (1890–1964) w 600-lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego, W. 1965 s. 160–1 (fot.); Nędza M. J., Polityka stypendialna Akademii Umiejętności w latach 1878–1920. Wr. 1978 s. 130–1; Ozga J., Pamięci profesorów Wydziału Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego uwięzionych w czasie „Sonderaktion Krakau” „Zesz. Nauk. Akad. Roln. im. H. Kołłątaja w Kr.” S. Historia Rolnictwa 1983 z. 6 (177) s. 154; Surzycki S., Rozwój wiedzy rolniczej w Polsce, Kr. 1928 s. 235–7; Zabłocki J., W rewirze obozu Sachsenhausen; „Przegl. Lek.” („Oświęcim”) T. 34: 1977 z. 1 s. 193–4; Zaborowski J., Poznański S., Sonderaktion Krakau, W. 1964 s. 70, 79 (fot.), 93, 95; Zarys dziejów nauk przyrodniczych w Polsce, W. 1983 s. 309, 523; – Gwiazdomorski J., Wspomnienia z Sachsenhausen, Kr. 1975 s. 144 (fot.), 215; Kron. UJ za l. 1939–45 oraz za r. akad. 1945, s. 76; Dod. do „Kronik UJ” 1923/4–1933/4 s. 406–7 (bibliogr.); – „Roczn. PAU” 1925/6 s. XXIX–XXX (bibliogr.); Urbańczyk S., Uniwersytet za kolczastym drutem, (Sachsenhausen-Dachau), Wyd. 3, Kr. 1975 s. 111–12 – AAN: sygn. 5402; AGAD: sygn. 68 u; Arch. UJ: WR 209, S II 619.